Śmierć a uprawnienia bliskich do mieszkania

Art. 923. [Uprawnienia bliskich do mieszkania]

§ 1. Małżonek i inne osoby bliskie spadkodawcy, które mieszkały z nim do dnia jego śmierci, są uprawnione do korzystania w ciągu trzech miesięcy od otwarcia spadku z mieszkania i urządzenia domowego w zakresie dotychczasowym. Rozrządzenie spadkodawcy wyłączające lub ograniczające to uprawnienie jest nieważne.

§ 2. Przepisy powyższe nie ograniczają uprawnień małżonka i innych osób bliskich spadkodawcy, które wynikają z najmu lokali lub ze spółdzielczego prawa do lokalu.

Co nam daje ten przepis?

Otóż ustawodawca z cała pewnością  art. 923 KC chciał zapewnić osobom bliskim dla spadkodawcy, dla małżonka , pewien „bezpieczny czas” na znalezienie innego lokum. Ww. okres 3 miesięcy to tzw. okres przejściowy. Dzięki niemu np. spadkobiercy będą mieli określony czas na „uporanie” się z trudną sytuacją jaką z jednej strony jest śmierć bliskiej osoby, z drugiej zaś konieczność opuszczenia lokalu  mieszkalnego w którym stale przebywali. 3 miesiące liczymy od chwili otwarcia spadku, czyli od chwili śmierci. Uprawnienie wynikające z art. 923 KC wynika z mocy samego prawa, czyli nie musimy zgłaszać chęci skorzystania z tego uprawnienia ani spadkobiercom ani innym podmiotom.

Co istotne , prawo do korzystania z lokalu mieszkalnego przez małżonka czy inne osoby bliskie , nie jest uzależnione od rodzaju podstawy prawnej ( może to być najem , ale równie dobrze służebność) jednak pamiętajmy, jeśli nasz zmarły partner zajmował lokal bez podstawy prawnej tzn. gdy nie miał podpisanej umowy, gdy żaden organ nie wydał odpowiedniego pozwolenia na zajmowanie przedmiotowego lokalu, to wtedy niestety art. 923 KC nie ma zastosowania.

Co w przypadku upływu terminu 3 miesięcy?

Załóżmy, że okres przejściowy 3 miesięcy już minął. Jak się w większości przypadków zdarza małżonek lub inna osoba bliska przez ten czas nie zdołała dokonać niezbędnych czynności mających na celu ustabilizowanie sytuacji mieszkaniowej. Czy może ta osoba wystąpić do sądu z wnioskiem o przedłużenie terminu? Zdania na ten temat są podzielone. Panuje pogląd że sądowne przedłużenie ww. terminu 3 miesięcy nie jest dopuszczalny, jednak w praktyce bywa tak, że  w szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd wskazuje odpowiedni termin w którym powinno dojść do opróżnienia lokalu. Pamiętajmy że upływ ww. terminu i jego natychmiastowa wykonalność mogą być podstawą do wystąpienia przez małżonka lub inną bliską osobę z powództwem o nadużycie prawa.  Oczywiście nie jest wykluczone, że właściciel mieszkania które obecnie zajmujemy wyraźni zgodę np. na dłuższe zajmowanie lokalu, czy np. na podstawie art. 621 KC zawrze z nami umowę najmu.

Sytuacja małżonka zdaje się być wystarczająco sprecyzowana , dlatego w dalszej części kontynuować będziemy kwestię dotyczącą innych osób bliskich…

Jak rozumieć pojęcie „inne osoby bliskie” – otóż są to osoby które ze spadkodawcę łączyły faktyczne, rzeczywiste więzi uczuciowe , więzi na szczeblu emocjonalnym. Są to krewni czy też powinowaci, ale także osoby z którymi zmarłego spadkodawcę łączyły faktyczne relacje bliskości np. konkubent, konkubina.

Dzięki takiej regulacji, osoba która faktycznie pozostawała w bliskich relacjach ze spadkodawcą, może przez ww. okres przejściowy pozostawać we wcześniej wspólnie zamieszkiwanym lokalu. Warunkiem jest stałe zamieszkiwanie ze zmarłym partnerem w chwili jego śmierci. Nie jest tutaj istotnym elementem czy osoba która ma zamiar skorzystać z uprawnienia wynikającego z art. 923 KC ma inny lokal w którym może zaspokoić swoje potrzeby mieszkaniowe. Jeśli stale zamieszkiwała ze zmarłym w przedmiotowym mieszkaniu to ma prawo do pozostawania w nim jeszcze przez okres 3 miesięcy.

Po upływie okresu 3 miesięcy pamiętajmy o art. 691 KC ( zobacz post „śmierć konkubenta a wstąpienie w umowę najmu”) , art. 15 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych który uprawnia określone podmioty do roszczenia o przyjęcie ich w poczet członków spółdzielni i zawarcie umowy o spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego- oczywiście które wcześniej przysługiwało spadkodawcy . Inaczej- łatwiej- przedstawia się sytuacja w przypadku małżonków, z chwilą śmierci jednego z nich. Jeśli lokatorskie prawo do lokalu przysługiwało obojgu małżonkom, to po śmierci jednego z nich ten który pozostał może wystąpić do spółdzielni o przyjęcie jego w poczet członków spółdzielni.

W razie ewentualnych wątpliwości zapraszamy.